بعد از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله، بر سر جانشینى آن حضرت گفتگو در گرفت، گروهى معتقد بودند پیامبر صلى الله علیه و آله براى خود جانشینى تعیین نکرد، و این امر را بر عهده امت گذاشت که آنها بنشینند و در میان خود رهبرى برگزینند، رهبرى که امر حکومت را به دست گیرد، و به عنوان نماینده مردم بر مردم حکومت کند، هر چند این نمایندگى هرگز صورت نگرفت، بلکه در یک مرحله تنها گروه کوچکى از صحابه خلیفه را برگزیدند، و در مرحله دیگر، گزینش خلیفه شکل انتصابى داشت، و در مرحله سوم این گزینش تنها بر عهده یک شوراى شش نفرى که همگى انتصابى بودند گذارده شد.

طرفداران این طرز فکر را «اهل سنت» مى‏نامند.

گروه دیگرى معتقد بودند امام و جانشین پیامبر صلى الله علیه و آله باید از سوى خدا تعیین گردد، چرا که او باید همچون خود پیامبر صلى الله علیه و آله معصوم از گناه و خطا، و داراى علم فوق العاده‏اى باشد تا بتواند رهبرى معنوى و مادى امت را بر عهده گیرد، اساس اسلام را حفظ کند، و مشکلات احکام را تبیین نماید و دقایق قرآن را شرح دهد و اسلام را تداوم بخشد.

این گروه را «امامیه» یا «شیعه» مى‏نامند، و این واژه از احادیث معروف پیامبر صلى الله علیه و آله گرفته شده است.

در تفسیر الدر المنثور که از منابع معروف اهل سنت است در ذیل آیه شریفه ی اوْلئِکَ هُمْ خَیْرُالْبَرِیَّة از جابر بن عبدالله انصارى چنین نقل شده است که مى‏گوید:

 «ما نزد پیامبر صلى الله علیه و آله بودیم که على علیه السلام به سوى ما آمد، پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: این و شیعیانش در روز قیامت رستگارانند، و در این هنگام آیه شریفه إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ أولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ (کسانى که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند بهترین خلق خدا هستند) نازل گردید».

حاکم نیشابورى که او نیز از دانشمندان معروف اهل سنت در قرن پنجم هجرى است این مضمون را در کتاب معروفش شواهد التنزیل از طرق مختلف از پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله نقل مى‏کند و تعداد روایاتش از بیست روایت تجاوز مى‏کند.

از جمله از ابن عباس نقل مى‏کند هنگامى که آیه إِنّ الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ أولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ نازل شد، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: هُوَ انْتَ وَ شِیْعَتُکَ ...: «منظور از این آیه تو و شیعیانت هستید»!

در حدیث دیگرى از ابو برزه آمده است هنگامى که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله این آیه را تلاوت کرد، فرمود: هُمْ انْتَ و شیعَتکَ یا عَلِىّ: «آنها تو و شیعیان تو هستند».

بسیارى دیگر از علماى اسلام و دانشمندان اهل سنت مانند ابن حجر در کتاب صواعق و محمد شبلنجى در نور الابصار، این حدیث را ذکر کرده‏اند.

بنابراین به شهادت این روایات نام و عنوان شیعه را پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله براى پیروان راه على علیه السلام و طرفداران او برگزیده است، آیا با این حال جاى تعجب نیست که چرا بعضى از این اسم و عنوان ناراحت مى‏شوند و آن را شوم و بد مى‏شمرند و حرف شین را که در اول آن قرار گرفته تداعى کننده «شر» و «شوم» و کلمات زشت دیگرى که در آغاز آن، کلمه شین است مى‏دانند!

راستى این تعبیرها براى یک محقق که مایل است همیشه در سایه دلایل منطقى حرکت کند، شگفت آور است، در حالى که براى هر حرف از حروف تهجى بدون استثناء مى‏توان، کلمات بد یا خوبى انتخاب کرد.

به هر حال تاریخچه پیدایش شیعه نه بعد از رحلت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله بلکه به یک معنى در حیات خود آن حضرت صلى الله علیه و آله بوده است، و این واژه را به یاران و پیروان على علیه السلام اطلاق فرموده، و تمام کسانى که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را به عنوان رسول خدا مى‏شناسند، مى‏دانند که او سخنى از روى هوى و هوس نمى‏گفت، وَما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى- انْ هُوَ إلّا وَحْىٌ یُوحى و اگر فرموده است تو و پیروانت فائزان و رستگاران در قیامت هستید یک واقعیت است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ-آیه الله مکارم شیرازی مد ظله العالی.